«میرزا محمد تقی‌خان فراهانی» (۱۲۳۰–۱۱۸۶) مشهور به امیرکبیر، یکی از صدراعظمهای ایران
در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار بود. اصلاحات امیرکبیر اندکی
پس از رسیدن وی به صدارت آغاز گشت و تا پایان صدارت کوتاه او ادامه یافت. مدت
صدارت امیر کبیر ۳۹ ماه (سه سال و سه ماه) بود. وی مؤسس دارُالفُنون بود
که برای آموزش دانش و فناوری جدید به فرمان او در تهران تأسیس شد. همچنین انتشار
روزنامه وقایع اتفاقیه از
جمله اقدامات وی به‌شمار می‌آید. امیرکبیر پس از این که با توطئه اطرافیان شاه از
مقام خود برکنار و به کاشان تبعید شد، در حمام فین به
دستور ناصرالدین‌شاه به
قتل رسید. پیکر وی در شهر کربلا به
خاک سپرده شده‌است.
بی نینگ انگلیسی که همراه
وزیر مختار انگلیس امیر را ملاقات کرده وی را فردی درشت و تنومند و هوشمند توصیف
کرده است. بی نینگ می‌نویسد امیر در جوانی اهل کشتی بوده و اندام قوی و درشت وی هم
موید همین مطلب است. از پهلوانی امیر اطلاعی در دست نیست اما ورزش زورخانه در زمان
وی رایج‌ترین ورزش بود. لباس امیر جبه بود و به منشیانش نیر دستور داده بود جبه به
تن کنند. امیر کلاه بلندی بر سر می‌گذاشت و موهای وی بلند و از نوع به اصطلاح پاشنه
نخواب بود. وزیر مختار انگلیس در یکی از گزارش‌هایش می‌نویسد پول دوستی که صفت
بارز ایرانیان است به هیچ وجه در امیر راهی ندارد. همه وی را فردی مورد اطمینان و
غیر قابل فساد می‌دانستند. دکتر پلاک اتریشی می‌نویسد: پولهایی که به امیر می‌دادند
و نمی‌گرفت همگی خرج کشتنش شد.
کودکی
میرزا تقی فراهانی در سال ۱۱۸۶ در
روستای هزاوه (از توابع اراک) متولد شد. پدر وی کربلایی
قربان نام داشت و آشپز قائم مقام فراهانی بود.
مادر امیر نیز فاطمه نام داشت و عمری طولانی داشت و مرگ هر دو فرزندش محمد تقی و
محمد حسن را دید. وی در خانه قائم مقام تربیت شد و در جوانی توانست سمت منشی‌گری
قائم مقام را به دست آورد.
ازدواج و فرزندان
امیرکبیر دو بار ازدواج کرد.
ازدواج اول وی با «جان‌جان‌خانم» دختر حاج شهبازخان بود.
حاج شهباز خان عموی امیر کبیر بود. بنابر نوشته دکتر پولاک: امیر در زمان صدارت
خود از این زن جدا شده است. «جان جان خانم» حدود سال ۱۲۴۸ در
آذربایجان درگذشته
است. دومین همسر امیر، یگانه خواهر تنی ناصرالدین‌شاه بود که «ملک‌زاده‌خانم» نام داشت و به «عزت‌الدوله» ملقب بود. او دختر محمد شاه و
مهد علیا بود.
او در شانزده سالگی به عقد ازدواج امیر در آمد. امیر در این هنگام حدود چهل و سه
ساله بوده است. این ازدواج ظاهراً به خواست و اشاره ناصرالدین شاه صورت گرفته است.
این معنا از نامه‌ای که امیر به پادشاه نوشته است بر می‌آید: از اول بر خود قبله عالم معلوم است که نمی‌خواستم در این شهر صاحب خانه و
عیان شوم. بعد، به حکم همایون و برای پیشرفت خدمت شما، این عمل را اقدام کردم.
امیر از نخستین همسر خود
«جان جان خانم» که دختر عمویش هم بود، سه فرزند داشت. میرزا احمد خان زاده مشهور
به «امیر زاده» و دو دختر که نام یکی از آنها «سلطان خانم» ضبط گردیده است. از عزت الدوله نیز
دو دختر داشت که یکی «تاج الملوک خانم» و دیگری «همدم الملوک» خانم نام داشتند.
اقدامات و رخدادها
1- تأسیس مدرسه دارالفنون
مدرسه دارالفنون در زمان صدارت امیرکبیر، در هفت شعبه تأسیس شد
و اولین مدرسهٔ جدید ایران بود. شاهزاده‌های
قاجار نخستین دانشجویان دارالفنون بودند. در
دارالفنون اصول علمی جدید و دانش‌های مهندسی، پزشکی و فنون به جوانان آموزش داده می‌شد
و بسیاری از معلم‌های آن از اروپا و به ویژه از کشورهایی چون اتریش، اسپانیا، ایتالیا و فرانسه به کار گرفته شده بودند. پس از برکناری
امیرکبیر، با وجود مخالفت‌های میرزا آقاخان نوری، مدرسه کار خود را ادامه داد.
2- انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه
3- رسیدگی به وضع مالیه
4- حذف القاب و عناوین
5- اصلاحات اجتماعی
امیرکبیر، دستور داد که رسم قمه‌کشی و لوطی‌بازی از شهرها و راه‌ها برداشته شود. وی حمل اسلحه سرد و سلاح گرم را ممنوع کرد. وی قاعده بست‌نشینی را لغو کرد. این کار امیرکبیر، مخالفت بسیاری
از روحانیون را برانگیخت.[نیازمند منبع]او حقوق زیاد درباری ها و شاهزاده ها را کم کرد.
6- ایجاد قراولخانه
7- اصلاح وضع چاپارخانه دولتی
8- سر و سامان دادن به ارتش
9- اصلاحات مذهبی
امیرکبیر، در پی منع قمه‌زنی و
اصلاح امور روضه‌خوانی برآمد. وی نسبت به علمای مذهبی با احترام خاصی
برخورد می‌کرد، با این حال میرزا ابوالقاسم امام جمعه تهران، از جمله روحانیونی
بود که به شدت به مخالفت با امیرکبیر برخاست و بسیاری از روحانیون دیگر نیز به
همراهی با او برخاستند
10-
فرمان قتل سیدعلی محمد باب
11- خاموش کردن شورش سالار
wikipedia
نظرات